تعجب از جدال (قرآن)مجادله انسان آفریده شده از نطفه ، امری شگفت آور است که قرآن آن را یادآور شده است. ۱ - ستیزه جویی انسان«خلق الانسـن من نطفة فاذا هو خصیم مبین. انسان را از نطفه‌ای آفریده است آنگاه ستیزه جویی آشکار است.» غرض از ذکر اینکه خلقت انسان از نطفه‌ای ناچیز است بیان بی شرمی و وقاحت بشر است. آیه هر چند ممکن است حمل شود بر اینکه می‌خواهد بر بشر منت گذارد که او را از یک قطره آبی پست و بی ارزش به صورت انسانی کامل الخلقه و گوینده و خبر دهنده از هر کوچک و بزرگ آفریده، و لیکن از آنجایی که آیات بسیاری که در این معنا در قرآن کریم آمده در مقام بیان بی شرمی و وقاحت بشر است، بهتر این است که این آیه را نیز حمل بر همین معنا کرده بگوئیم می‌خواهد پررویی و وقاحت بشر را برساند و او را بر این بی شرمیش توبیخ کند. " نطفه" در اصل به معنی آب کم یا آب صاف است، سپس به قطرات آبی که از طریق" لقاح" سرچشمه پیدایش انسان می‌شود، اطلاق شده است، در حقیقت با این تعبیر می‌خواهد عظمت قدرت خدا را مجسم کند که از قطره آب بی ارزشی چه آفرینش عجیبی کرده است که میان قوس نزول و صعودی او اینهمه فاصله است. آیات فوق در مقام بیان عظمت آفرینش خدا است و عظمت آن گاه آشکار می‌شود که از موجود ظاهرا ناچیزی موجود بسیار پر ارزشی بسازد. ۲ - کوچکی و حقارت انسان«او لم یر الانسـن انا خلقنـه من نطفة فاذا هو خصیم مبین. مگر آدمی ندانسته است که ما او را از نطفه‌ای آفریده‌ایم پس بناگاه وی ستیزه جویی آشکار شده است.» سخن از" نطفه" می‌گوید که در لغت در اصل به معنی آب ناچیز و بی ارزش است، تا این انسان مغرور و از خود راضی کمی در اندیشه فرو برود؛ بعد از تولد که نوزادی بسیار ضعیف و ناتوان بود مراحل تکامل را نیز به سرعت پشت سر گذاشت، تا به سر حد بلوغ و رشد جسمانی و عقلانی رسید. آری این موجود ضعیف و ناتوان آن چنان قوی و نیرومند شد که به خود اجازه داد به پرخاشگری در برابر دعوت" الله" برخیزد و گذشته و آینده خویش را به دست فراموشی بسپارد و مصداق روشن" خصیم مبین" شود. جالب اینکه: تعبیر" خصیم مبین" (جدال کننده و پرخاشگر آشکار). دارای یک جنبه قوت است و یک جنبه ضعف که ظاهرا قرآن به هر دو جهت در اینجا ناظر است. از یک سو این کار جز از انسانی که دارای عقل و فکر و شعور و استقلال اراده و اختیار و قدرت دارد ساخته نیست (و می‌دانیم مهمترین مساله در زندگی انسان سخن گفتن است و سخنانی که محتوای آن قبلا در اندیشه حاضر می‌شود، سپس در قالب جمله‌ها قرار می‌گیرد و مانند گلوله‌هایی که مسلسل وار به هدف شلیک می‌شود از مخارج دهن بیرون می‌پرد و این کاری است که از هیچ جانداری جز انسان حاصل نمی‌شود. ۳ - جدال و انحراف از حقیقتجدال در آیات خداوند با وجود دلایل روشن، امری شگفت آور: «الم تر الی الذین یجـدلون فی ءایـت الله انی یصرفون. آیا کسانی را که در (ابطال) آیات خدا مجادله می‌کنند ندیده‌ای (که) تا کجا (از حقیقت) انحراف حاصل کرده‌اند.» «الم تر الی الذین» برای تعجب از اعراض مجادله گران از تصدیق آیات خداوند با وجود دلایل روشن است. آیا نمی‌بینی" تعجب را می‌رساند. و کلمه" انی" به معنای" کیف- چگونه" است. و معنای آیه این است که: آیا تعجب نمی‌کنی- و یا- آیا تعجب نکردی از امر این اشخاصی که در آیات خدا مجادله می‌کنند، چگونه از حق به سوی باطل و از هدایت به سوی ضلالت منحرف می‌شوند؟ و منظور از اینکه در این آیه باز متعرض حال مجادلین شده، این است که اشاره کند که این طایفه از حق و هدایت منحرف شده‌اند و اینکه سرانجام چه سرنوشتی خواهند داشت. این مجادله و گفتگوهای توام با لجاجت و عناد، این تقلیدهای کورکورانه و تعصبهای بی پایه سبب می‌شود که آنها از صراط مستقیم به بیراهه کشیده شوند، چرا که حقایق تنها در پرتو روح حق جویی آشکار می‌گردد. در حقیقت بیان این مطلب در صورت یک استفهام تعجب آمیز از شخص پیامبر بیانگر این است که هر انسان بی طرفی به وضع آنها نگاه کند از انحراف آنها در شگفتی فرو می‌رود که با اینهمه آیات و نشانه‌های روشن چگونه حق را نمی‌بینند؟ ۴ - پانویس۵ - منبعفرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «تعجب از جدال». |